Sardegnia
SARDEGNIA â SARDYNIA, jest to wyspa na Morzu ĹrĂłdziemnym. 23,8 tys. km2. 1,6 mln mieszkaĹcĂłw (1991). Wraz z sÄ siadujÄ cymi wyspami stanowi niezaleĹźny region autonomiczny WĹoch. StolicÄ regionu jest Cagliari. Inne wiÄksze miasta regionu to: Alghero, Sassari, Oristano, Olbia, Nuoro. GĹĂłwnÄ rzekÄ jest Tirso.
Wyspa obejmuje powierzchniÄ wyĹźynno-gĂłrska, najwyĹźszy szczyt - La Marmora (1834 m n.p.m.). WystÄpujÄ niewielkie niziny na wybrzeĹźu.
GĹĂłwnÄ atrakcjÄ wyspy jest wybrzeĹźe, zwĹaszcza Szmaragdowe WybrzeĹźe - Costa Smeralda, z bajecznÄ i ekskluzywnÄ miejscowoĹciÄ Porto Cervo stworzonÄ w latach 60 XX w. przez multimiliardera Aga Khana i Archipelag Magdaleny â Arcipelago di Maddalena sprawiajÄ cy niezapomniane wraĹźenia, szczegĂłlnie Spiaggia Rosa, plaĹźa z róşowym koralowym piaskiem. TakĹźe mniej znane miejscowoĹci wypoczynkowe przyciÄ gajÄ zĹotym piaskiem i szmaragdowym niezwykle czystym morzem. Tutejsze warunki di nurkowania, Ĺźeglowania i innych sportĂłw wodnych nie majÄ sobie rĂłwnych. NajeĹşdĹşcy pozostawili tutaj Ĺlady swej przeszĹoĹci, ale gĹĂłwnie na wybrzeĹźu gdyĹź piÄkne wnÄtrze wyspy jest maĹo goĹcinne i trudno dostÄpne. JeĹźeli wybierzemy siÄ w gĹÄ b wyspy, najlepiej w gĂłry Gennargentu, przekonamy siÄ, Ĺźe obyczaje, tradycje i sposĂłb Ĺźycia pozostaĹy takie jak przed wiekami. Spotkamy tutaj tajemnicze Nuraghi, zbudowane przez liczne plemiona w 1500â500 r. p.n.e., oraz Tombe dei Giganti â grobowce wĹadcĂłw pierwszych plemion. Warte uwagi sÄ osady i grobowce Anghelu Ruju i Arzachena. Warto odwiedziÄ Orgosolo, miasteczko gdzie wszystkie domy, a nawet przydroĹźne kamienie sÄ pokryte murales, czyli róşnego rodzaju malunkami Ĺciennymi (grafiti). Cagliari to miasto z ĹadnÄ starĂłwkÄ , piÄknymi plaĹźami i przybrzeĹźnymi jeziorami peĹnymi flamingĂłw, natomiast Alghero to spokojne miasteczko turystyczno portowe, zwane barcelonettÄ ze wzglÄdu na panowanie KataloĹczykĂłw w mieĹcie przez ponad 400 lat. Tradycje i zwyczaje kataloĹskie pozostaĹy do dzisiaj, o okolicy znajdujÄ siÄ piÄkne Jaskinie Grotta di Nettuno, ktĂłre koniecznie naleĹźy zobaczyÄ.
HISTORIA
W okoĹo III tysiÄ cleciu p.n.e. zamieszkana prawdopodobnie przez ludnoĹÄ iberyjskÄ i liguryjskÄ , ktĂłra pozostawiĹa wielkie megalityczne budowle, tzw. nuraghi. IX w. p.n.e. powstaĹy pierwsze osiedla fenickie. VI p.n.e. zajÄta zostaĹa przez KartagiĹczykĂłw. Po I wojnie punickiej, w 238 r. p.n.e. opanowana zostaĹa przez Rzymian. W poczÄ tkach III w. n.e. chrystianizowana a w V-VI w. kontrolÄ nad wyspÄ sprawowali Wandalowie, nastÄpnie do poczÄ tkĂłw VIII w. byĹa pod panowaniem Bizancjum. W 711 r. zostaĹa zajÄta przez ArabĂłw, a w XI w. powrĂłciĹa pod panowanie wĹadcĂłw chrzeĹcijaĹskich. Sardynia byĹa przedmiotem dĹugoletniej rywalizacji Genui i Pizy. W 1295 r. nadana przez papieĹźa Bonifacego VIII Aragonii, i opanowana przez niÄ ostatecznie na poczÄ tku XV w. Do 1713 r. byĹa we wĹadaniu hiszpaĹskim (od 1478 r. jako wicekrĂłlestwo). W 1708 r. zajÄta zostaĹa przez WielkÄ BrytaniÄ, a w 1714 r. na mocy traktatu z Rastatt przyznana zostaĹa Austrii. W 1720 r. Sardynia zostaĹa przekazana ksiÄciu Sabaudii Wiktorowi Amadeuszowi II jako rekompensata za utratÄ Sycylii. Po poĹÄ czeniu z SabaudiÄ i Piemontem utworzyĹa KrĂłlestwo Sardynii. W 2. poĹowie XIX w. byĹ to gĹĂłwny oĹrodek walki o zjednoczenie WĹoch. W roku 1859 po wojnie z AustriÄ uzyskaĹa LombardiÄ pod wĹadanie. Od 1861 znajduje siÄ w zjednoczonym KrĂłlestwie WĹoskim, od 1948 r. otrzymaĹa status niezaleĹźnego regionu autonomicznego WĹoch.
RozwiniÄta jest tutaj uprawa zbóş, roĹlin strÄ czkowych, winoroĹli, drzew cytrusowych, tytoniu, oliwek, oraz hodowla owiec i ryboĹĂłwstwo, gĹĂłwnie poĹĂłw sardynek, tuĹczykĂłw, ostryg, skorupiakĂłw. Odbywa siÄ eksploatacja rud Ĺźelaza, cynku, oĹowiu, wÄgla kamiennego, brunatnego. ZnajdujÄ siÄ liczne zakĹady przemysĹu metalurgicznego, petrochemicznego, chemicznego, metalowego, wĹĂłkienniczego, spoĹźywczego. RozwiniÄte jest rzemiosĹo artystyczne (koronki, gobeliny). Jest to region turystyczny o Ĺwiatowej sĹawie z licznymi kÄ pieliskami morskimi.
WARTO ZOBACZYÄ
Alghero, Anghelu Ruju, Arzachena, Barbaglia, Barumini, Cagliari, Szafirowe WybrzeĹźe â Costa Smeralda, Dorgali, Grotta di Nettuno, Grotta Bue Marino, Wyspa â Isola di Sant`Antioco, Archipelag Magdaleny â Arcipelago di Maddalena, Nuoro, Olbia, Orgosolo, Oristano, Palau, Santa Teresa di Gallura, Sassari